Znajomość praw i obowiązków ciążących na osobie oskarżonej zapewniają jej sprawiedliwy proces oraz możliwość obrony podczas postępowania karnego. Każdy oskarżony chroniony jest przepisami prawa i może skorzystać ze wsparcia obrońcy, ale jest również obarczony pewnymi obowiązkami. Co należy wiedzieć o podstawowych prawach i obowiązkach oskarżonego?
Kim jest oskarżony?
Oskarżonym jest osoba, wobec której zostały postawione zarzuty wskazujące na możliwość popełnienia przestępstwa. Na tej podstawie rozpoczyna się postępowanie karne – celem procesu jest wskazanie winnego i ukaranie go zgodnie z obowiązującym prawem.
Status oskarżonego nie oznacza, że dana osoba jest odpowiedzialna za popełnienie przestępstwa. Według przepisów jednostka pozostaje niewinna, dopóki jej wina nie zostanie udowodniona w sposób niewzbudzający wątpliwości. Podczas całego postępowania, oskarżony ma prawo m.in. do korzystania ze wsparcia obrońcy lub adwokata, uczestnictwa w procesie sądowym oraz przedstawienia własnych argumentów lub zastrzeżeń co do zgromadzonych dowodów.
Jakie są prawa oskarżonego?
W trakcie procesu karnego oskarżonemu przysługuje:
- prawo do obrony – to fundamentalne prawo, które mówi o tym, że oskarżony ma możliwość wyboru obrońcy lub skorzystania z pomocy adwokata przyznanego z urzędu;
- prawo do zachowania milczenia – oskarżony nie jest zobowiązany do składania zeznań, które mogłyby mu zaszkodzić. Osoba, wobec której toczy się proces karny, może, ale nie musi zeznawać w swojej sprawie;
- prawo do informacji – ważne jest także prawo oskarżonego do otrzymywania informacji m.in. odnośnie do stawianych mu zarzutów, przepisach prawnych dotyczących popełnionego przestępstwa czy zmiany zarzutów w trakcie procesu;
- prawo do uczestnictwa w procesie – oskarżony ma prawo do aktywnego uczestnictwa w rozprawach sądowych i przedstawienia swojego stanowiska podczas procesu. Może też dostarczać wnioski dowodowe w swojej sprawie, a także zadawać pytania w trakcie rozpraw;
- prawo do sprawiedliwego procesu – bardzo ważne jest także prawo do sprawiedliwego procesu, które zapewnia równość stron przed sądem i bezstronność sędziów.
Ponadto oskarżony ma prawo skorzystać m.in. ze wsparcia tłumacza, jeżeli wymaga tego sytuacja. Osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa może także dobrowolnie poddać się karze, mimo braku dowodów potwierdzających jej winę, bez wszczynania procesu karnego.
Jakie są obowiązki oskarżonego?
Na oskarżonym ciążą również obowiązki takie jak:
- przestrzeganie postanowień sądu , w tym terminów i zasad stawiania się na rozprawach;
- gdy oskarżony zmienia miejsce pobytu na okres dłuższy niż 7 dni, musi o tym powiadomić sąd ;
- jeżeli osoba oskarżona decyduje się na składanie zeznań, musi przestrzegać obowiązku mówienia prawdy ;
- oskarżony zobowiązany jest także do poddania się badaniom psychologicznym, psychiatrycznym i oględzinom ciała . Celem takiego działania jest m.in. pobranie odcisków palców i próbek krwi, jak również ocena przez specjalistów, czy osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa jest poczytalna i zdrowa psychicznie.
W niektórych sytuacjach oskarżony może być zobowiązany do przestrzegania dodatkowych środków zapobiegawczych, takich jak dozór policyjny czy zakaz opuszczania kraju.
Podsumowanie
Każda osoba, której postawiono zarzuty i podejrzewa się ją o popełnienie przestępstwa, powinna znać swoje prawa oraz obowiązki. Świadomość praw przysługujących oskarżonemu, np. prawa do obrony czy milczenia, to podstawa skutecznej obrony przed sądem. Osoba oskarżona może zadawać pytania i dostarczać nowe dowody w sprawie, a jej obowiązkiem jest m.in. poddanie się badaniom oraz uczestnictwo w postępowaniu karnym w wyznaczonych terminach.