Spadkodawca może w dowolny sposób rozporządzać swoim majątkiem. Dopuszczalne jest przekazanie spadku osobom spoza rodziny oraz różnym organizacjom. W sytuacji, gdy małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki) i rodzice zostaną pominięci w testamencie, mogą się starać o zachowek. Czym jest zachowek? Kiedy można żądać wypłaty świadczeń?
Zachowek – czym jest?
Zachowek to instrument prawny zapewniający ochronę najbliższym krewnym spadkodawcy, którzy:
- zostali całkowicie pominięci w testamencie,
- dziedziczą mniejszą część spadku niż miałoby to miejsce w przypadku zasad ustawowych, czyli bez sporządzonego testamentu.
Narzędzie to daje zatem możliwość otrzymania spadku w wysokości wskazanej przez Kodeks cywilny. Warto nadmienić, że zachowek jest roszczeniem pieniężnym, również w sytuacji, gdy przedmiotem spadku jest określony składnik majątku. To konkretna kwota będąca procentową częścią wartości nieruchomości czy innego wartościowego przedmiotu.
Kto ma prawo do zachowku?
Zgodnie z art. 991. par. 1 Kodeksu cywilnego prawo do zachowku przysługuje krewnym spadkodawcy powołanym do dziedziczenia ustawowego. W pierwszej kolejności są to zstępni, czyli potomkowie testatora oraz małżonek. Jeśli spadkodawca nie miał dzieci i żony/męża, o zachowek mogą wystąpić jego rodzice.
Prawo do zachowku nie przysługuje natomiast:
- podmiotom, które zostały wydziedziczone w testamencie lub zostały uznane jako niegodne dziedziczenia,
- dalszym członkom rodziny, np. zięć, synowa, teście, kuzynostwo,
- osobom, które zrzekły się dziedziczenia bądź odrzuciły spadek,
- małżonkowi, z którym spadkodawca był w separacji w momencie śmierci bądź z którym chciał się rozwieść i złożył pozew o rozwód z winy małżonka.
Ile wynosi zachowek?
Osoby uprawnione do otrzymania zachowku otrzymają połowę wartości przysługującego im spadku. W przypadku gdy spadkobierca jest niezdolny do podjęcia pracy (np. przez wzgląd na chorobę czy niepełnosprawność) lub nie ma ukończonych osiemnastu lat, wartość należnego zachowku będzie wynosić 2/3 ustawowego spadku. Przy czym małoletność lub utratę zdolności do pracy zarobkowej ustala się w momencie otwarcia spadku.
Podstawą do obliczenia wysokości zachowku jest udział uprawnionego w spadku, z uwzględnieniem spadkobierców, którzy odrzucili spadek lub których uznano za niegodnych. Pod uwagę nie bierze się natomiast osób, które zrzekły się dziedziczenia bądź zostały wydziedziczone. Do spadku dolicza się darowizny oraz zapisy windykacyjne, które testator dokonał za życia.
Podsumowanie
O zachowek mogą się starać najbliżsi członkowie rodziny spadkodawcy w sytuacji, gdy cały majątek testatora został powierzony osobie spoza jej kręgu lub w całości jednemu spadkobiercy. Zachowek ma również zastosowanie wówczas, gdy jeszcze za swojego życia spadkodawca zdecydował się na przekazanie komuś spadku w drodze darowizny. Jego wysokość może wynosić 1/2 lub 1/3 ustawowego spadku.